BÜYÜKŞEHİR'DEN BÜTÜNŞEHİR'E
Türkiye’de 1984 yılından başlayarak yapılan devasa bir yerel yönetim reformudur büyükşehir - bütünşehir sistemi.
Türkiye'deki ilk büyükşehir belediyeleri 1984 yılı çıkarılan 2972 sayılı yasayla üç büyük kentte kuruldu. Bu üç kentimiz İstanbul, Ankara, İzmir’dir.
1986-1988 döneminde beş büyükşehir belediyesi daha kuruldu; 1986 yılında 3306 sayılı yasa ile Adana, 1987 yılında 3391 sayılı yasa ile Bursa, 3398 sayılı yasa ile Gaziantep ve 3399 sayılı yasa ile Konya, 1988 yılında ise 3508 sayılı yasa ile Kayseri büyükşehir statüsüne geçirildi.
1993 yılında kurulan yedi büyükşehir; Antalya, Diyarbakır, Eskişehir, Erzurum, Mersin, Kocaeli (İzmit) ve Samsun' dur. Adapazarı (Sakarya) ise 593 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile 2000'de büyükşehir oldu.
2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı yasayla büyükşehir olabilmenin şartı olan nüfus sayısı 750.000'e indirilerek 14 vilayetimiz daha büyükşehir statüsüne kavuştu.
Böylece bugün 81 vilayetimizden 30’u büyükşehir olmuş oldu.
Büyükşehir olgusu yerel yönetimlerin seyrini değiştiren bir gerçektir. Cumhuriyet tarihinin en büyük kentleşme projesidir.
Artık büyükşehirlerde en ücra köyde bile imar ve iskân hareketleri denetim altına sokulmuş olacağından güzelim tarım arazileri heba edilmeyecektir.
Büyükşehirlerin statüsü köylerin ve beldelerin sonu olduğu kadar bu yerleşim yerlerinin de aynen merkezi gibi kentin bir ayrılmaz parçası niteliğine büründüğünden her türlü hizmete eşit olarak alma hakkına sahip olmuşlardır.
Büyükşehir statüsü artık Türkiye’de kırk bin köyümüz var gibi hamasi nutukların sonunu getireceğe benziyor. Çünkü bütün şehir projesi rafta bekliyor, büyük ihtimalle önümüzdeki seçimlerde bu konu büyük oranda yer alacaktır.
Büyükşehir yasa çıkmadan önce çok eleştirilse de emin ellerce yapılan uygulamalar memleketimize iyi ufuklar açmaktadır.
Beldelerin kaldırılarak büyükşehirlere mahalle yapılması sırasında bazı büyük beldelerde nispi huzursuzluklar olsa da çabuk alıştık, diyebiliriz. Mesela Konya büyükşehir belediyesine mahalle olan Ladik, İçeri Çumra ve Yenice Oba gibi beldelerin nüfusları on bin dolaylarındaydı ve ilçe olma talepleri kabul edilmemişti.
1980’li yıllarda yapılan nüfusu yasal sayı olan iki binin altındaki belediyeler daha önce köye çevrilmişti. Büyükşehir yasasıyla da nüfusuna bakılmaksızın 30 anakente bağlı bütün beldeler ve köyler mahalleye dönüşmüştür.
Yasa ilk çıktığında sonucu merak edenler şu anda memnundur. Diğer iller de aynı statüye alınmak için beklemektedirler. Çünkü genel bütçeden alınan paylar büyükşehirlere daha avantajlı dağıtılmaktadır.
Muhtarlıkların azaltılarak ihtiyaca göre tanzimini de ihtiva eden büyükşehir kavramı bütün şehir adıyla bütün ülkeye yayılacağı projeler üzerinde çalışıldığı malumdur.
Hükümetin üzerinde çalıştığı “bütünşehirler” yasasına göre 30 büyükşehir dışındaki tüm iller yani 51 ilimiz de “bütünşehir” olacaktır.
Tasarıya göre büyükşehirlerde olduğu gibi tüm belde belediyeleri kapanacak ve merkeze bağlanacaktır. Bütün köyler de bütün şehre mahalle yapılacaktır.
Belediyelerde çalışan personeller ise ilgisine göre büyükşehirde olduğu gibi bakanlıklara, büyükşehir belediyesi, bağlı kuruluşu veya ilçe belediyesine devredilecek.
Çıkacak olan bütün şehir yasasıyla büyükşehirlere bağlı, özellikle alt belediyelerde meydana getirdiği sıkıntıların da ortadan kaldırılacağı öngörülmektedir.
Bütünşehir konusunda İçişleri Bakanlığı mercilerinden:
“İçişleri Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ortak çalışması sonucunda, büyükşehir sayısının artırılması yerine, büyükşehir olmayan 51 ilin ‘bütünşehir’ statüsüne alınması formülü ağır bastı. Bu kapsamda, taslağa göre, nüfus sınırı şartı olmadan 30 büyükşehrin dışında kalan iller ‘bütünşehir’ sayılacaktır. Büyükşehirlerde olduğu gibi tüm belde belediyeleri kapanacak ve merkeze bağlanacak. İllerdeki ‘Merkez ilçe’ statüsü son bulacak. ‘Bütünşehir’ uygulamasına geçilecek illerde belde belediyeleri ve köy muhtarlıkları kalkacak.”
